Skip to main content
FionasFitlijn_vermoeidheidsheidklachten

Vermoeidheid gaat niet over, waarom niet?

Wat is vermoeidheid?

Vermoeidheid is een aanhoudend gevoel van moeheid, het is continu aanwezig in lichaam en geest. Door vermoeidheid heb je een onverklaarbaar en aanhoudend gevoel van uitputting. Het is vergelijkbaar met de vermoeidheid door griep of vaak slaap tekort hebt. Bij chronische vermoeidheid heb je het gevoel dat je amper hebt geslapen, je kunt mentaal slechter functioneren, maar ook fysieke inspanning is een flinke opgave.

Wat zijn de oorzaken van vermoeidheid?

De oorzaken van vermoeidheid kunnen zijn dat tijdelijk meer energie wordt gevraagd dan gegeven (voeding), het lichaam niet goed of niet efficiënt de energie in de lichaamscellen kan aanmaken of een combinatie van beide. De hogere energievraag kan ontstaan bij flinke lichamelijke of geestelijke inspanning, slaapproblemen, voedingstekorten, bacterie/virus belasting of laaggradige ontstekingen. Er zijn diverse oorzaken waarom het lichaam niet voldoende in staat is om energie aan te maken. Verder in dit blog zijn de oorzaken van vermoeidheid kort uitgelegd:

Oorzaken vermoeidheid:

• Mitochondriale problemen
• Overbelasting van de bijnieren
• Overbelasting lever/spijsvertering
• Insulineresistentie
• Laaggradige ontstekingen
• Vanuit de schildklier
• Vanuit anemie (bloedarmoede)

Vermoeidheid oorzaak: mitochondriale problemen

Vermoeidheid als gevolg van mitochondriale problemen is te herkennen aan snel vermoeid zijn bij inspanning, bijvoorbeeld direct hijgen bij trap lopen of na half uurtje fietsen of lopen al het lood in de benen voelen.
De oorzaak van deze vermoeidheid is de afwezigheid van voldoende zuurstof, de voorkeur van het lichaam om glucose te verbranden (anaerobe verbranding) door een voedingspatroon van vooral koolhydraten en de afwezigheid van eerder genoemde hulpstoffen.
Het is goed om te weten dat elke lichaamscel in zijn eigen energie moet kunnen voorzien en dat zelf dient aan te maken. De energie die het lichaam gebruikt is ATP (Adenosinetrifosfaat). Het wordt gemaakt in de energiefabriekjes van lichaamscellen, de mitochondriën. Deze energie komt tot stand door verbranding, hierbij reageert een energierijke stof (brandstof) met zuurstof. Energierijke stoffen zijn voedingsstoffen; koolhydraten (glucose) of vetzuren en in geval van nood ook uit eiwitten.

Voor het aanmaken van energie is o.a. nodig:

  • voldoende zuurstof voor verbranding
  • vitamine B1,B3,B5
  • alfa-liponzuur
  • ijzer
  • magnesium

Daarom speelt voeding een belangrijke rol speelt in dit hele proces. Het omzetten van voedingsstoffen naar energie (ATP), hoe werkt dat dan precies? Vetzuren kunnen alleen ATP leveren wanneer zuurstof aanwezig is in de lichaamscel. Koolhydraten (glucose) kunnen ATP leveren zonder zuurstof en met zuurstof. De hoeveelheid ATP die tot stand komt verschilt hierdoor aanzienlijk.

Zonder zuurstof, anaerobe verbranding

  • levert een glucosemolecuul netto 2 ATP op
  • het is een snel proces, maar levert weinig energie op in verhouding
  • komt melkzuur (lactaat) vrij en dat is pijnlijk en slecht voor organen. Een gezonde lever zet lactaat weer om in glucose. Zo kan het proces zich herhalen.

Met zuurstof, de aerobe verbranding

  • levert een glucosemolecuul 36 ATP op
  • dit is een langzamer proces maar wel efficiënter
  • vetzuren, d.m.v. aerobe verbranding levert tot ruim 400 ATP op als cyclus goed verlopen kan en afhankelijk van soort vet!

Daarom zouden vetzuren als brandstof de meeste energie opleveren. Het lichaam kiest zolang koolhydraten worden genuttigd en nog aanwezig zijn in spiervoorraad in de vorm van glycogeen, eerder voor koolhydraten als brandstof. Vermoeidheid gaat of staat dus met deze varianten van brandstof omzettingen naar ATP.
Wanneer weinig zuurstof in het lichaam aanwezig is, kan het voorkomen dat het lichaam continu 2 ATP aanmaakt, dit repeterende proces overuren maakt wat ook energie kost (2ATP) Het proces levert slechts 4 ATP en kost 2 ATP aan energie, daarom blijft netto 2 ATP over. Je kan hierdoor vermoeid zijn en sneller verzuurd zijn door de productie van melkzuur.

Vermoeidheid oorzaak: overbelasting van de bijnieren (stress)

Vermoeidheid kan ook ontstaan vanuit de bijnieren. Deze vermoeidheid is te herkennen aan ’s ochtends niet uit bed kunnen komen en ’s avonds wel weer energie hebben. Het dag en nacht ritme is vaak verstoord. Het liefst cafeïne nodig hebben om in beweging te kunnen komen.
De bijnieren liggen als kapjes op de nieren en het bijnierschors zorgt voor aanmaak van stresshormonen adrenaline en cortisol.
Adrenaline is het hormoon dat vrijkomt bij acute stress reacties en kortdurend. Het wordt gevormd vanuit de neurotransmitter dopamine. Dopamine zorgt o.a. dat je in beweging komt, je zin hebt om dingen te doen, focus en concentratie geeft (blog Dopamine) Als adrenaline vaak nodig is, zal de voorraad dopamine minder worden. Hierdoor ontstaat een futloos of vermoeid gevoel. Aangezien de aanmaak van adrenaline dominant is zal dit de aanmaak van rustgevende neurotransmitter serotonine tegengaan. Serotonine is weer nodig om goed te kunnen doorslapen en is de voorloper van melatonine (inslapen) ook belangrijk wanneer je kamt met vermoeidheid (blog Serotonine).
Het cortisol hormoon heeft diverse functies en wanneer actiestand wordt gevraagd of langdurige stress aanwezig is wordt dit hormoon aangemaakt. Cortisol speelt ook een belangrijke rol bij ontstekingen en het immuunsysteem aan en uit zetten. Het kan dus zomaar voorkomen dat langere periode veel cortisolproductie wordt gevraagd. De bijnieren steeds minder in staat zijn om grote hoeveelheden cortisol te produceren, ook wel bijnieruitputting genoemd, of receptoren op lichaamscellen minder goed reageren op cortisol (cortisolresistentie). In het laatste geval is meer cortisol nodig is om hetzelfde effect te krijgen, ook wel cortisolresistentie genoemd.
Belangrijk om te weten is dat cortisol gemaakt wordt uit cholesterol, daarom is voeding zeker belangrijk om te zorgen voor de bouwstof.

Vermoeidheid oorzaak: overbelaste lever/spijsvertering

Vermoeidheid vanuit een overbelaste lever of ontstekingen vanuit het maag-darmgebied is herkenbaar aan verlammende vermoeidheid, die opeens kan ontstaan bijvoorbeeld na het nuttigen van een maaltijd.
De lever heeft ontzettend veel functies, maar is vooral bezig met afbreken en onschadelijk maken van stoffen, zoals toxines, alcohol, medicatie, hormonen. De lever heeft ook energie nodig hiervoor en in de mitochondriën van de levercellen wordt deze energie gemaakt. Als de lever het niet meer aankan, zullen niet ontgifte stoffen worden opgeslagen in lichaamsvet. De lever is vooral actief tussen 01.00 en 03.00 uur in de nacht. Het kan zijn dat je dit tijdstip sneller wakker wordt en hierdoor kan ook weer vermoeidheid ontstaan.
Als problemen in maag-darmgebied aanwezig zijn, kan de vertering lastiger verlopen. Dit kost energie, zowel de eventuele ontstekingen in dat gebied als het afbreken van voedingsstoffen. De vertering is juist stap één voordat glucose of vetzuren de energiecyclus in kunnen gaan. En optimaal maag-darmgebied is van belang om vermoeidheid tegen te gaan.

Vermoeidheid oorzaak: insulineresistentie

Insuline zorgt ervoor dat glucose de cel in kan komen en hierdoor de eerder genoemde verbranding kan plaatsvinden. Dit gebeurt door insulinereceptoren op de cel, een soort deurtjes die door middel van insuline open kunnen gaan. Als je insulineresistent bent, ben je ongevoeliger voor insuline. Hierdoor is het lastiger om glucose in de cellen te krijgen en energie te maken. Het gevolg hiervan is vermoeidheid en minder zin om te bewegen. Er ontstaat een vicieuze cirkel, aangezien beweging weer nodig is om zuurstof in het lichaam te krijgen en voor de verbranding noodzakelijk is.
Insulineresistentie is de voorloper van Diabetes type 2 (blog Wat is insulineresistentie?) Onderzoek laat zien dat mensen met Diabetes tot wel 30% minder mitochondriën heeft. Wie minder mitochondriën heeft, genereert ook weer moeilijker ATP en kan daardoor sneller moe zijn. Sporten zorgt voor meer spiervezels en hierdoor kan het aantal mitochondriën weer stijgen in de spiercellen. Echter wanneer insulineresistentie aanwezig is en minder zin in beweging is ontstaan, is sporten echt een uitdaging. De vicieuze cirkel die doorbroken moet worden met eventueel begeleiding.

Vermoeidheid oorzaak: laaggradige ontstekingen

Laaggradige ontstekingen worden niet zoals andere ontstekingen met koorts, roodheid en zwelling gekenmerkt. Je merkt het vaak niet eens, het gebeurt bijvoorbeeld in de darmen omdat er verkeerde bacteriën aanwezig zijn. Of door een doorlaatbare darmwand kunnen slechte stoffen, toxines, bacteriën de bloedbaan ingaan en komt daar een laaggradige ontsteking want het immuunsysteem zal het aanvechten. Het eerder genoemde hormoon cortisol werkt als ontstekingsremmer en het is zorgt ervoor dat het immuunsysteem ook goed aan en uit gezet kan worden. Wanneer dit niet meer mogelijk is, bijvoorbeeld bij cortisolresistentie, blijft het immuunsysteem sluimerend aanstaan. Dit kost veel energie, aangezien het immuunsysteem altijd veel energie vraagt. (Blog Wat zijn laaggradige ontstekingen?)

Vermoeidheid vanuit de schildklier

Vermoeidheid kan ontstaan door een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) of een omzettingsprobleem van het schildklierhormoon T4 in T3 in de lever, wanneer deze bijvoorbeeld overbelast is. De schildklier reguleert de verbrandingssnelheid van het lichaam. Wanneer de schildklier niet goed werkt of de hormonen niet goed worden omgezet, kunnen energie en gewicht hieronder lijden. Schildklierproblemen hebben vaak ook een onderliggend bijnierprobleem. De rol van stress is groot. In hiërarchie overwint de stress-as (HPA-as) om cortisol aan te maken het van de HPT-as om schildklierhormoon aan te maken. Ze hebben allebei dezelfde bouwstof L-Tyrosine en hulpstoffen nodig. En een tekort aan schildklierhormoon leidt tot stress en zal de bijnieren meer cortisol laten aanmaken, omdat e.e.a. te compenseren. En een lage bijnierreserve zoals bij de eerder genoemde bijnieruitputting veroorzaakt een slechtere omzetting van T4 in T3 (blog Schildklierhormonen)

Vermoeidheid vanuit anemie (bloedarmoede)

Vermoeidheid vanuit anemie merk je doordat lang inspannen niet meer goed gaat, vaak gepaard met kortademigheid. Anemie ontstaat omdat hierbij het aantal rode bloedcellen is verlaagd, waardoor de zuurstofvoorziening van de cellen en weefsel tekortschiet. Het kan veroorzaakt worden door verminderde aanmaak van rode bloedcellen (voedingstekorten bijv. ijzer of B12 of chronische ziekte) of een toegenomen verlies van rode bloedcellen (bijv. bloedverlies)
Vermoeidheid is aan te pakken, zeker wanneer je weet aan welke knoppen je kunt draaien.

Een aantal oplossingen tegen vermoeidheid op een rijtje:

De eerste stap is altijd achterhalen waar de vermoeidheid vandaan komt en wellicht is een combinatie van bovenstaande aanwezig. Maar je kan zelf ook al wat proberen te verbeteren.

• Juiste brandstoffen kiezen (minder koolhydraten, meer gezonde vetten)
• Voldoende hulpstoffen (vitaminen en mineralen)
• Goed doorlaatbaar celmembraan hebben d.m.v. Omega-3 (zodat stoffen en zuurstof de cel in kan)
• Bewegen, zorgen voor voldoende zuurstof
• Cortisol verlagen (stress reductie)
• Lever niet overbelasten (vermijden van overmatig suikergebruik, alcohol, gifstoffen)
• Laaggradige ontstekingen achterhalen en verminderen (zorgen voor gezonde darmen)
• Insulineresistentie onderzoeken en aanpakken
• Onderzoek hemoglobline in het bloed en een juist HB gehalte zien te krijgen.